• Opis
    • O regionie
    • Informacje praktyczne
    • Atrakcje
    • Pogoda
    • Polecane oferty
    • Więcej

      Przewodnik Puerto Plata

      Puerto Plata – górujący nad miastem szczyt Pico Isabel de Tores, wiktoriański styl zabudowy, stolica błękitnego bursztynu, mnóstwo przystępnych cenowo pubów, knajpek i restauracji oraz niekończąca się zewsząd dobiegająca salsa. Puerto Plata to miasto położone niedaleko Santiago – nazywane „Srebrnym Miastem”, ze względu na przepiękny bursztyn, którego wydobyciem trudzą się tutejsi mieszkańcy i który można kupić na prawie każdym rogu. Jeśli zmęczy nas latynoski styl bycia w mieście, wystarczy że przeniesiemy się na wybrzeże – gdzie czekają doskonałe warunki do sportów wodnych – w szczególności dla kite i windsurferów oraz tak pospolite na Karaibach niebiańskie plaże!

      Puerto Plata - zobacz wszystkie oferty
      Zobacz oferty dla kierunku Puerto Plata

      Długość lotu: 10 godzin 30 minut

      Informacje o Puerto Plata
      Stolica Santo Domingo
      Język hiszpański
      Waluta peso dominikańskie (DOP), 1 peso = 100 centavos
      Dokumenty paszport

      O regionie

      Informacja ogólna

      Puerto Plata to prowincja Dominikany położona na północy kraju nad Morzem Karaibskim. Region Puerto Plata to wspaniałe bursztynowe wybrzeże pełne niesamowitych plaż otoczonych zielonymi palmami kokosowymi. To niezwykle roztańczone miejsce Dominikany zaprasza na wypoczynek w rytmach merengue i bachaty. Puerto Plata to także największe miasto Dominikany i popularny kurort z wiktoriańską zabudową i mnóstwem atrakcji turystycznych. Najsłynniejsze ośrodki to Sosua z zachwycającymi widokami i jedną z najpiękniejszych plaż północnego wybrzeża, San Juan – niezwykle urokliwe miejsce, gdzie czas zdecydowanie płynie wolniej oraz półwysep Samana z charakterystycznymi wysepkami oraz niezwykłymi plażami, w pobliżu których można podziwiać wieloryby. Dla miłośników aktywnego spędzania czasu polecamy sporty wodne, rafting po rzece Yaque del Norte, grę w golfa, wycieczkę na safari i odkrywanie Wodospadów Damajagua czy też przejażdżkę kolejką linkową na szczyt Pico Isabel de Torres.

      Dla kogo rekomendujemy?

      • dla miłośników egzotycznych krajobrazów i rajskiego wypoczynku
      • dla odkrywców i miłośników natury
      • dla szukających zabawy i licznych atrakcji
      • na relaksujące wczasy All Inclusive i wyjazd pełen atrakcji

      Informacje praktyczne

      O kierunku

      Stolica / Język
      Santo Domingo / hiszpański

      Czas lokalny
      Różnica w czasie względem Polski to: czas letni -6 godzin czas zimowy -5 godzin

      Dokumenty
      paszport

      Ogólne wymagania wjazdowe dla obywateli Polski
      Nie ma wiz dla obywateli Polski. Po przylocie na lotnisku należy natomiast wykupić kartę turystyczną (ok. 15 USD). Czasem karta turystyczna wliczona jest w cenę biletu lotniczego lub całej wycieczki. Karta ważna jest 90 dni. Paszport musi być ważny min. 6 miesięcy od momentu skończenia podróży. Wszyscy turyści, bez względu na wiek, przylatujący do Dominikany i odlatujący z niej są zobowiązani do wypełnienia elektronicznego formularza (e-ticket), dostępnego na stornie internetowej https://eticket.migracion.gob.do (każda osoba osobno) i wygenerowania kodu QR. Formularz należy wypełnić nie wcześniej niż 72 godziny przed wylotem zarówno z Polski jak i z Dominikany – przypadku lotu powrotnego. Zalecamy posiadanie kodu QR zarówno w wersji elektronicznej, jak i papierowej. Dzieci do lat 13 muszą podróżować pod opieką rodziców lub opiekunów. Opiekunowie powinni mieć pozwolenie na podróżowanie ze swoimi podopiecznymi, zalegalizowane w urzędzie konsularnym Dominikany w państwie, z którego wyjeżdżają.

      Szczepienia
      Brak wymaganych szczepień.

      Napięcie i rodzaj gniazdka
      wymagany adapter, 110 V; 60 Hz / typ A, typ B

      Pieniądze

      Waluta
      peso dominikańskie (DOP), 1 peso = 100 centavos

      Napiwki
      Wskazane jest zostawiania napiwków kelnerom, barmanom, pokojówkom i bagażowym. W restauracjach opłata za serwis jest najczęściej doliczona do rachunku. Dodatkowy napiwek będzie dowodem znakomitej obsługi. Taksówkarzom nie wręcza się napiwków.

      Obowiązkowy podatek turystyczny
      Nie ma wymaganych opłat za pobyt turystyczny.

      Komunikacja

      Komunikacja / transport publiczny
      Na dłuższych trasach najpopularniejsze są autobusy. W obrębie miasta najczęściej wybierane są busy. Taksówki z reguły nie mają taksometrów, więc cenę przejazdu należy uzgodnić przed rozpoczęciem kursu.

      Wynajem samochodów
      Obowiązuje ruch prawostronny, ale na drogach dwupasmowych Dominikańczycy często wyprzedzają z prawej strony.

      Informacje

      Ważne lokalne informacje i zwyczaje
      Polecamy zabranie euro lub dolarów amerykańskich i ich wymianę na lokalną walutę w banku, kantorze lub hotelu. Wymiana pieniędzy u cinkciarzy na ulicy nie jest bezpieczna.
      W ośrodkach turystycznych można zazwyczaj płacić również w dolarach amerykańskich i w euro. Można w nich również płacić kartą.
      Bankomaty są dostępne praktycznie wszędzie. Jednak nie zaleca się korzystania z tych, które nie są położone w strefie turystycznej.
      Banki są otwarte od 8.30 do 15.00 lub 18.00, w soboty i niedziele są zamknięte.
      Powszechne jest targowanie się podczas zakupów na stoiskach ulicznych oraz w sklepach z pamiątkami
      W hotelach i miejscach publicznych nie jest wskazane picie wody z kranu.
      Dominikańscy kierowcy nie zachowują środków bezpieczeństwa, dlatego przy wypożyczaniu samochodu należy wybierać oferty z ubezpieczeniem.

      Aktualne informacje na temat stanu bezpieczeństwa w danym kraju, znajdują się na stronie: https://www.gov.pl/web/dyplomacja/informacje-dla-podrozujacych

      Puerto Plata - największe atrakcje

      Dla aktywnych

      Doskonałe warunki do uprawiania przede wszystkim kiteboardingu panują od lutego do końca sierpnia, niemniej najwięcej miłośników tego sportu zjeżdża w okolice Puerto Plata i do Cabarety w czerwcu, kiedy wiejący pasat stwarza najdogodniejsze środowisko i odbywają się zawody pucharu świata. Jedne z najlepszych warunków do schodzenia pod wodę gwarantują okolice Sosua z tzw. Airport Wall (tunelami stworzonymi przez podwodną przyrodę z korali kamiennych) oraz ciekawymi wrakami statków.

      Najpopularniejszym sportem na Dominikanie jest baseball, więc stadiony do tej pasjonującej gry można znaleźć w każdym większym mieście. Podobnie jest z polami golfowymi oraz boiskami do gry w polo. Mniej wymagający turyści mogą każdego wieczoru zasiąść w przyjemnej tawernie ze szklaneczką rumu do partyjki domino. Podróżnicy o mocnych nerwach mogą przyjrzeć się emocjonującym walkom kogutów lub obstawić gonitwy na torach do wyścigów konnych. Wielu turystów wypoczywających na wybrzeżu wypuszcza się również w głąb kraju, by uprawiać rafting, kanioning i spływy kajakowe na rwących rzekach, a także wspinaczkę górską, kolarstwo górskie oraz trekking na malowniczych wzniesieniach. Najlepsze miejsca do uprawiania tego typu sportów występują na terenach Kordyliery Środkowej z licznymi parkami narodowymi, rezerwatami przyrody oraz tereny wokół rzeki Yaque del Norte.

      Warto zobaczyć

      Półwysep Samana – przed laty odludna częścią Dominikany, której nie rozwinęła ekspansja kolonialna dokonana przez Krzysztofa Kolumba. Dopiero w XVIII w. po osuszeniu niedostępnych bagien oddzielających tę część lądu od reszty wyspy sprowadzili się w to miejsce imigranci pochodzący głównie z Wysp Kanaryjskich. Przyjemne miasto turystyczne Samana położone jest przy Zatoce Strzał, którą nazwano tak po tym, jak żaglowiec Kolumba kotwiczący na okolicznych wodach został ostrzelany przez tubylców gradem strzał. Sama osada powstała dopiero w 1756 r. i była z czasem uzupełniana mieszkańcami pochodzącymi z różnych stron świata. W mieście nie ma wielu zabytków, niemniej na uwagę zasługuje kościół La Churcha przywieziony w częściach z Anglii. Najwięcej turystów można spotkać na spacerowym bulwarze Malecon z kawiarniami i restauracjami prowadzonymi przez imigrantów z Francji. W kurorcie działa niewielka, ale przyzwoita baza hotelowa, natomiast najprzyjemniejsze piaszczyste plaże znajdują się na północy półwyspu i przy tamtejszych kurortach. Do miasta najczęściej zaglądają żeglarze oraz turyści przyjeżdżający podziwiać ogromne ssaki morskie, które upatrzyły sobie Zatokę Samana i przypływają do niej w okresie od końca grudnia do końca marca. Obserwację wielorybów z bliska umożliwiają rejsy organizowane przez miejscową marinę. Nieco więcej o tych niezwykłych stworzeniach można dowiedzieć się w lokalnym muzeum de la Ballena. Dodatkowe atrakcje na półwyspie to: Boca del Diablo – zadziwiająca zatoka nazywana „Diabelską Gardzielą” jest niezwykłym miejscem na wschodnim wybrzeżu Półwyspu Samana. Pod silnym ciśnieniem, ze skalnych czeluści, tryskają do oceanu strugi wody tworząc niecodzienną inscenizację. Do zatoki prowadzi kilka szlaków spacerowych, które zahaczają dodatkowo o pełną tajemnic jaskinię Cueva del Agua; Wodospad Salto del Limon – w centralnej części półwyspu znajduje się jeszcze jedno niezwykłe miejsce, jakim jest 50-metrowej wysokości wodospad ukryty pośród palm i bujnej, tropikalnej roślinności. Chociaż miejsce jest trudno dostępne warto spróbować do niego dotrzeć na przykład konno z przewodnikiem.

      Park Narodowy Los Haities – czarujący obszar, którego krajobraz charakteryzuje się mogotami występującymi tylko w tej części wyspy. Są to strome, kopiaste pagórki powstałe za sprawą ruchów tektonicznych sprzed milionów lat. Wśród nich rozwinął się labirynt przesmyków, przejść, ścieżek i jaskiń, w których swoje ślady pozostawili Tainowie, a w późniejszych latach ukrywali się piraci. Miejscowe biura turystyczne oferują zwiedzanie parku na wycieczkach pieszych z przewodnikiem, konno, łodzią lub jeepami. Najdogodniejszymi miastami, z których najlepiej dostać się do parku są Sabana de la Mar i Samana. Z kolei najciekawszym miejscem dla zaprawionych i wysportowanych turystów jest Cueva Fun-Fun – system jaskiń, do których dotarcie i zwiedzenie wymaga sprawności fizycznej.

      Rezerwat Redonda i Limon – w plażowaniu warto zrobić czasami przerwę, by upalne słońce nie zaszkodziło wymarzonemu wypoczynkowi. Dobrym sposobem na zabicie czasu i zwiedzenie okolicy jest wyprawa w pobliże dwóch lagun Redonda i Limon. Można do nich dojechać wyłącznie samochodem z napędem na cztery koła lub w siodle, niemniej sama podróż może okazać się niezwykłą przygodą. Laguny można również zwiedzić wynajętymi łodziami lub dostać się szlakiem spacerowym na wzgórze Montana Redondo, z którego roztacza się niezapomniany widok na jeziora i bujną roślinność okolicznych wzniesień. Niecodzienny widok można także obserwować z lotu ptaka za sprawą podniebnych lotów organizowanych przez lokalne agencje turystyczne.

      La Vega – miasto w centralnej części Dominikany słynące przede wszystkim z barwnego karnawału odbywającego się w lutym, na który zjeżdżają się turyści, by podziwiać wspaniałe karaibskie maski. Panorama miasta wygląda najokazalej z pobliskiego wzgórza El Santo Cerro owianego legendą o cudzie mającym miejsce w 1454 r., kiedy to patronka wzniesionej później świątyni obroniła przed spaleniem przez Tainów krzyż postawiony przez Kolumba. Na horyzoncie miasta maluje się charakterystyczna katedra de la Inmaculada Concepcion de la Vega, a do najciekawszych atrakcji architektonicznych należą pałace łączące elementy modernistyczne z klasycystycznymi. Turystów na pewno zainteresuje budynek Casa de la Cultura, w którym zgromadzono niebywałą kolekcję masek karnawałowych. Po zwiedzeniu miasta najlepiej udać się na spacer do Narodowego Parku Historycznego i Archeologicznego, w którym oprócz pięknej przyrody można podziwiać nienaruszone mury i baszty fortecy pochodzącej z XVI w.

      Santiago de los Caballeros – drugie co do wielkości miasto Dominikany z tradycjami tytoniowym i rolniczymi. Chociaż ta duża aglomeracja sprawia wrażenie chaotycznego miasta, można dopatrzyć się nim kilku interesujących elementów, które składają się na całość Santiago będącego wielkim muzeum, galerią sztuki i fabryką tytoniu. Początki osadnictwa w tym miejscu sięgają czasów Krzysztofa Kolumba i roku 1494, w którym wielki odkrywca pojawił się na wyspie. Miasto jest dzisiaj głównym ośrodkiem handlu na wyspie, mimo iż doświadczane było licznymi wojnami domowymi. Turyści mogą zajrzeć do Santiago ze względu na historyczne centrum, po którym spacer może zobrazować uroki kolonialnej architektury rozłożonej wokół przepięknego Parque Duarte z idealnymi zakątkami do rozegrania pasjonującej partyjki domino. Zza parkowego ogrodzenia wyrastają mury katedry Santiago Apostol z ciekawymi witrażami wykonanymi przez współczesnego artystę. Na północnej pierzei skweru dumnie wznosi się gmach ratusza Gobernacion, od którego najlepiej rozpocząć wędrówkę w kierunku ulicy Calle del Sol – głównej arterii handlowej z najciekawszymi w okolicy sklepami. Po drodze mija się interesującą twierdzę San Luis, w której obrębie znajduje się imponujący budynek Plaza de la Cultura obwarowany armatami i postaciami bohaterów narodowych oraz Museo Cultural prezentujące dorobek indiańskich Tainów. Na uwagę zasługuje również Museo Folklorico Don Tomas Morel posiadające zadziwiającą kolekcję karnawałowych masek i symboli religijnych związanych z ludowymi wierzeniami. Chociaż palenie papierosów nie jest w modzie, w odtworzonej fabryce de Cigarros La Aurora można zobaczyć jak wytwarza się najcenniejsze produkty tytoniowe.

      Santo Domingo – stolica Dominikany, w której nie ma czasu na nudę za sprawą całej masy zabytków i pereł architektury wypełnionych duchem przeszłości i czasami kolonialnymi. Właśnie Dzielnica Kolonialna jest dla turystów najistotniejsza. Fascynująca i charakterystyczna siatka ulic skrywa setki zabytków, a na rozległych placach zawsze słychać zgiełk i głosy mieszkańców zaabsorbowanych zakupami. Najciekawszym miejscem jest Skwer Kolumba z posągiem wielkiego odkrywcy, otoczony wianuszkiem egzotycznych kawiarń. W jego sąsiedztwie wzniesiono najstarszą katolicką świątynię w Nowym Świecie – Catedral Santa Maria de la Encarnacion z wpływami architektury gotyckiej, renesansowej i barokowej oraz charakterystyczną dzwonnicą. W jej wnętrzu odkryto grobowiec Kolumba zmarłego w 1506 r. w hiszpańskim Valladolid, natomiast jego szczątki według legend zostały ostatecznie przewiezione właśnie do Santo Domingo. Prochy podróżnika trafiły do budynku Faro de Colon, chociaż ich autentyczność do dziś budzi wątpliwość wielu historyków. Przy zielonym skwerze znajduje się mnóstwo interesujących budowli, niemniej przechadzka po całej dzielnicy obfituje w wiele atrakcji turystycznych. Na uwagę zasługuje między innymi twierdza Ozama trzymająca wartę przy zabytkowym porcie oraz Panteon Narodowy, czyli grobowiec najsławniejszych bohaterów narodowych. Koniecznie trzeba zajrzeć na najbardziej przytulny i rozbawiony wieczorami największy plac miasta Parque Duarte z najlepszymi kawiarniami i barami. Warto także przespacerować się na dostojny Plaza de Espana, w obrębie którego są nie tylko wspaniałe muzea, ale również bary pulsujące rytmami gorącej muzyki i rozbrzmiewające śmiechem rozbawionych gości. Najważniejsze arterie metropolii zbiegają się przy łączącym przeszłość z współczesnością Plaza de la Independencia z okolicznym parkiem, w którym panuje sielankowa i relaksująca atmosfera. Oprócz oglądania wielu ciekawych zabytków i muzeów warto spędzić czas na zwiedzaniu zadziwiającego Akwarium z tysiącami gatunków morskich stworzeń. Niezwykle egzotycznie prezentuje się Ogród Zoologiczny, w którym odtworzono rozmaite warunki środowiskowe, a także Parque de los Tres Ojos z niebywałą atrakcją, jaką jest rejs po podziemnym jeziorze. Warto pamiętać, że stolica Dominikany jest potężną aglomeracją z wieloma atrakcjami i zabytkami, a jej zwiedzanie zajmuje sporo czasu, więc jeżeli ktoś preferuje wypoczynek na niebiańskich plażach powinien co najwyżej zwiedzić miasto pobieżnie. Santo Domingo dysponuje również wysokiej klasy hotelami, niemniej turyści, którzy chcą uniknąć zgiełku stolicy wybierają za miejsce docelowe swojego wyjazdu ekskluzywne kurorty poza miastem.

      Pogoda

      Kiedy jechać?

      Karaiby zachęcają do wypoczynku przez cały rok. Temperatury powietrza w Dominikanie zazwyczaj wahają się między 25 a 30°C. Na wakacje do Puerto Plata najlepiej wybrać się w porze suchej. Wysoki sezon na wypoczynek w Puerto Plata przypada na terminy od stycznia do marca. Najgorętsze miesiące na Dominikanie to lipiec i sierpień. Upalne dni łagodzi jednak morska bryza. W listopadzie i grudniu możemy spodziewać się większych opadów. Pora deszczowa nie jest jednak złym terminem na wakacje – jednak trzeba spodziewać się wówczas gwałtownych i krótkich opadów deszczu trwających najczęściej nie dłużej niż godzinę, po których wychodzi słońce, oraz większej wilgotności powietrza. Zróżnicowanie pogody ze względu na porę deszczową i suchą jest zdecydowanie bardziej odczuwalne w głębi lądu niż na wybrzeżu.

      Średnia pogoda w ciągu roku

      styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień
      Średnia temperatura w dzień
      Średnia temperatura w nocy
      Średnia temperatura wody
      Godziny słoneczne
      Dni z opadami deszczu
      Wilgotność powietrza
      Pogoda Puerto Plata – sprawdź szczegóły

      Informacje konsularne

      Konsulat Honorowy Rzeczypospolitej Polskiej w Santo Domingo
      Dominikana, Santo Domingo, Avenida Sarasota # 20, Torre Empresarial AIRD, 4to. piso Apartamento 4 noroeste, Ensanche, La Julia,
      Tel.: (00-18-09) 472-20-72 Tel. dyżurny: (00-18-09) 224-04-12 Faks: (00-18-09) 472-22-08
      g.vega@codetel.net.do

      FAQ

      Jakie plaże są w Puerto Plata?
      W samym Puerto Plata znajduje się kilka piaszczystych plaż z łagodnym zejściem do wody. Najpopularniejsze są dwie plaże po wschodniej stronie, których atutem jest położenie w dużych zatokach osłaniających je przed dużymi falami Atlantyku. W Luperon znajduje się dobrze zagospodarowana, piaszczysta plaża na której można wypoczywać w ciszy i spokoju. Bardziej odległe, ale za to odludne i niezwykle malowniczo położone są plaże Punta Rucia i Ensenada, a także piaszczyste wybrzeża tropikalnej wysepki Cayo Paraiso. Rajem dla surferów są plaże Caleton, Grande i Preciosa w Rio San Juan, natomiast kurort Cabarete dysponuje najlepszymi plażami do uprawiania kiteboardingu i są to piaszczyste Cabarete, Bozo, Kite Beach i El Encuentro. Prawdziwym skarbem wypoczynkowym, wciśniętym w niewielką zatokę, jest bajeczna plaża Diamente znajdująca się niedaleko miejscowości Cabrera. Z kolei piaszczyste plaże Sosua najlepiej nadają się do łączenia wypoczynku z karaibską zabawą w towarzystwie pięknych dam. Przy hotelach wyższej kategorii lub w wybranych kurortach plaża jest usypywana sztucznie lub znacznie różni się od typowych plaż miejskich, dlatego wybierając kurort i hotel warto upewnić się do jakiej plaży będziemy mieli dostęp.
      Jakie są ograniczenia celne na Dominikanie?
      Na Dominikanie nie ma szczególnych ograniczeń przy wwozie i wywozie pieniędzy. Do deklaracji celnej nie muszą być zgłaszane leki przeznaczone do użytku osobistego, natomiast bez cła wolno wwieźć i wywieźć wyroby alkoholowe w ilościach niehandlowych przeznaczone do konsumpcji własnej, 200 szt. papierosów, 25 cygar lub 250 g. tytoniu. Cło obowiązuje przy wwozie samochodów, motocykli, łodzi, większych narzędzi, maszyn itp., natomiast Dominikany nie można opuścić z kwotą większą niż 10 tys. USD. Obowiązuje również absolutny zakaz wwożenia narkotyków, broni, amunicji, innych niebezpiecznych przedmiotów i materiałów pornograficznych.
      Jakie dokumenty potrzebne są w razie konieczności skorzystania z służby zdrowia na Dominikanie?
      W nagłych przypadkach pierwsza pomoc udzielana w szpitalach jest bezpłatnie, niemniej tylko na poziomie podstawowym, dlatego warto skorzystać z ambulatoriów prywatnych. Przed wyjazdem zalecane jest wykupienie polisy pokrywającej wszystkie koszty leczenia łącznie z hospitalizacją, honorarium lekarza i opieką pielęgniarską. Turyści posiadający prywatne ubezpieczenia kosztów leczenia za granicą, po skorzystaniu z pomocy lekarza muszą poprosić o wystawienie szczegółowego rachunku za wykonaną usługę, będącego podstawą do wystąpienia o zwrot kosztów leczenia. Publiczna służba zdrowia jest na Dominikanie bezpłatna w podstawowym zakresie, chociaż dostęp do niej jest ograniczony. W większości miast działają państwowe ośrodki zdrowia „centros de salud”. W przypadku prywatnych wizyt i w szpitalach niepaństwowych należy mieć dodatkowe ubezpieczenie lub samemu opłacić leczenie. W większości hoteli o wyższym standardzie lekarze przyjmują prywatnie, więc w nagłych przypadkach jest to najlepsze opcja skorzystania z pomocy medycznej. Ze względu na inną florę bakteryjną należy starannie wybierać restauracje lub jadać w hotelach, przestrzegać podstawowych zasad higieny oraz zwracać uwagę na warunki w jakich przygotowuje się i przechowuje jedzenie. Turyści powinni pić wyłącznie wodę butelkowaną, ewentualnie gotowaną co najmniej 10 min.
      Czy na Dominikanie są wymagane szczepienia?
      Szczepienia ochronne nie są wymagane, dlatego przed wyjazdem warto sprawdzić czy szczepienia nie są zalecane sezonowo i profilaktycznie zaszczepić się przed wskazanymi chorobami. Poszczególne zalecenia sanitarne pozwalające uniknąć zachorowania na różne choroby dostępne są na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

      Zobacz polecane oferty w Dominikanie

      • Puerto Plata
      • Punta Cana
      • Samana
      • Wyc. Objazdowe
      • La Romana
      • Więcej

        Zobacz również inne przewodniki