Przewodnik Nizina Naddunajska

Piękna przyroda naddunajskiej krainy pozwala na aktywny wypoczynek zorganizowany w postaci wycieczek rowerowych bądź też pieszych. Położenie niektórych zabytków sprawia, że zdobywanie malowniczych ruin może okazać się niemałym wysiłkiem, wymagającym dobrej kondycji fizycznej. Krainę można także podziwiać z okien samochodu lub autokaru, niemniej ciekawym przedsięwzięciem może okazać się rejs po Dunaju. Portów i prywatnych przewoźników organizujących takie wycieczki nie brakuje.

Widin – miasto portowe położone przy granicy z Rumunią i Serbią znane jest dzięki najlepiej zachowanej w Bułgarii tureckiej fortecy i bogatej historii sięgającej 2000 lat p.n.e., kiedy istniały w tym miejscu osiedla trackie przekształcone za czasów panowania Rzymian w Bononię. „Wielkie miasto nad Dunajem” doświadczyło także panowania bizantyjskiego i tureckiego, a wyzwolone zostało przez wojska rumuńskie w 1878 r. Ducha przeszłości łatwo wyczuć podczas spaceru wśród budowli pamiętających minione dzieje, gdzie zapisał się orientalny koloryt i średniowieczna architektura widoczna w cerkwiach, meczetach, synagogach i twierdzy. Otoczona fosą warownia Baba Wida robi bowiem ogromne wrażenie i jest znakiem rozpoznawczym miasta. Grube, wysokie mury zbudowane w X-XIV stuleciu na fundamentach rzymskiej fortecy stawiały niejednokrotnie opór potężnym najeźdźcom. Potężnej budowli towarzyszą powstałe w kolejnych stuleciach tureckie fortyfikacje, którym warto poświęcić jak najwięcej czasu. Fragmenty murów warownego miasta i liczne bramy zachowały się na starówce, podobnie jak zabytkowy meczet, na którego minarecie zamiast półksiężyca zbuntowany sułtan umieścił ornament w kształcie serca. Oryginalnymi budowlami są również tzw. Krzyżowe Koszary i stara turecka poczta, a także pozostałe świątynie pochodzące z różnych okresów.

Kozłoduj – atrakcją niewielkiego miasta jest zrekonstruowany statek-muzeum poświęcony partyzantom narodowego bohatera Christo Botewa, którzy zasłynęli heroiczną postawą podczas powstania antytureckiego. Statek zabiera turystów w emocjonujący rejs po Dunaju oraz oferuje miejsca noclegowe. Dodatkowo w samym miasteczku można zapoznać się z bułgarską sztuką współczesną w galerii artystycznej oraz przespacerować się parkiem Botewa poświęconym tragicznie zmarłemu poecie. Prywatni przewoźnicy zabierają turystów także na pobliską wyspę porośniętą bujną roślinnością.

Swisztow – piękne, zabytkowe miasteczko z romantyczną architekturą odrodzeniową zlokalizowaną na wysokim brzegu Dunaju. Urokliwe zaułki i piękne, stare cerkwie były świadkiem władania tureckiego, podobnie jak stara wieża zegarowa pamięta czas handlowej świetności miejscowego portu, z którego transportowano bogactwa naturalne do Wiednia. Największym zabytkiem jest jednak cerkiew św. Trójcy (1867 r.) wzniesiona przez „budowniczego w złotych rękawiczkach”, czyli odrodzeniowego architekta Kolio Ficzeto. Jedna z najsłynniejszych świątyń w Bułgarii ozdobiona jest strzelistą dzwonnicą, a w środku skrywa zabytkowe ikony pędzla Nikoły Pawłowicza – miejscowego artysty o międzynarodowej sławie. W mieście można także zwiedzić muzeum etnograficzne i historyczne oraz park poświęcony narodowym bohaterom. W pobliżu Swisztowa znajdują się dodatkowo pozostałości antycznego miasta Novae, w którym stacjonowały legiony Oktawiana Augusta.

Plewen – duże miasto położone w sercu Niziny Naddunajskiej poza szeregiem świątyń dysponuje bardzo znanym w kraju Muzeum Historycznym, które powstało między innymi z uwagi na najzacieklejsze walki wojny rosyjsko-tureckiej toczone w okolicy. Wystawa znajduje się w olbrzymich koszarach i składa się z kilku działów tematycznych. Gwałtowne starcia wielkiej bitwy pod Plewną w 1877 r. miały miejsce w pobliżu Parku Skobelew i tam udostępniono zwiedzającym słynną Panoramę Pleweńską – potężne malowidło z trójwymiarowymi postaciami i autentycznym sprzętem wojennym. Podróż w przeszłość zabiera turystów do epoki tureckiej, okresu bułgarskiego odrodzenia narodowego, bitwy z Turkami pod Plewną i kapitulacji wojsk Osmana Paszy. W mieście znajduje się mnóstwo historycznych pamiątek widocznych na każdym kroku, więc miłośnicy historii za szybko stamtąd nie wyjadą.

Park Rusenski Łom – na południe od Ruse rozpościerają się tereny skalistego wąwozu rzeki Rusenski Łom i jej dopływów, między którymi skryły się dwie atrakcje turystyczne wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jedną z nich jest zespół cerkwi skalnych zwanych ogólnie monastyrem Iwanowskim. Naturalne groty i pieczary, w których powstał monastyr służyły przed wiekami ludziom jako mieszkania. Bardzo szybko zaczęli gromadzić się tam eremici, a pierwszą zbudowaną cerkiew poświęcono w XII w. W szczytowym okresie w skład całego obiektu wchodziło kilkadziesiąt cerkwi i ponad sto grot mieszkalnych, w których urzędowali mnisi i pisarze. Spacer do monastyru przez kwitnącą dolinę jest bardzo przyjemną formą aktywności, podobnie jak samo zwiedzanie pełnego magii i mistycyzmu miejsca. Drugą atrakcją jest średniowieczne miasto Czerwen, wznoszące się na płaskowyżu otoczonym przez urwiste brzegi rzeki Czerni Łom. Turyści mogą zobaczyć tam XI-wieczną wieżę strażniczą, mury bojarskiego zamku i bizantyjski mur z ogromnych bloków kamiennych. Spacer między licznymi ruinami zahacza także o największą atrakcję, jaką jest podziemna kamienna studnia, o którą toczyły się najzacieklejsze walki. Znaleziska z terenu wykopalisk archeologicznych można podziwiać w muzeach Sofii i Ruse. Park Rusenski Łom jest perełką historyczną i krajobrazową tej części Niziny Naddunajskiej, więc warto zainteresować się tematem jeszcze w trakcie planowania podróży.

Abritus – Nizina Naddunajska naszpikowana jest miejscami historycznymi, dlatego najwięcej do zwiedzania mają turyści interesujący się przeszłością kraju. Jednym z takich miejsc jest rezerwat archeologiczny położony w gminie Razgrad, gdzie zrekonstruowano rzymskie miasto z I-IV w. i utworzono Muzeum Archeologiczne, w którym można podziwiać między innymi słynnego Złotego Pegaza z IV w. oraz wiele innych pamiątek z epoki rzymskiej i trackiej. Ciekawe są także lapidaria z sarkofagami i ozdobnymi płytami nagrobnymi.

Weliki Presław – u podnóża gór Presławskich rozciąga się zabytkowe miasto, którego okolice warto zwiedzić na krótkiej wyprawie. W X wieku było to jedno z największych miast w Europie, pod względem kulturalnym konkurujące nawet z Konstantynopolem. Chociaż Presław miał niezwykle burzliwą historię, zwiedzanie okolic wymaga bardziej archeologicznej niż typowo turystycznej pasji, gdyż po dawnej świetności zachowały się fundamenty obejmujące średniowieczny gród z widocznymi fragmentami podwójnego pierścienia murów. Ocalały także masywne wieże i mury, które archeologiczna wyobraźnia może ulokować obok nieistniejących pałaców, klasztorów i świątyń. Najwspanialszą budowlą jest obecnie carska cerkiew ze złotą kopułą i ceramicznymi mozaikami wewnątrz. Potęgę miasta z przeszłości doskonale pokazuje Muzeum Historyczno-Archeologiczne ze wszystkimi najważniejszymi znaleziskami – wyjątkowo ciekawa jest kolekcja ołowianych pieczęci oraz skarbiec skrywający niezwykle wartościowe i unikalne kolekcje.

Pliska – prawdziwą wyprawę w czasy średniowiecza można odbyć w trakcie zwiedzania ruin pierwszej stolicy Bułgarii, której początki sięgają 681 r., kiedy w tym miejscu słowiańskie plemiona wzniosły umocnione obozowisko. Stolica Bułgarii Naddunajskiej przetrwała do XI stulecia, po czym była kilkukrotnie grabiona przez Bizantyjczyków. Zwiedzając Muzeum Archeologiczne można sobie wyobrazić jak wyglądały dawne mury z basztami i wewnętrzne  miasto w kształcie trapezu. O życiu mieszkańców opowiadają zgromadzone ryciny i znaleziska, a wśród nich intrygująca rozeta Pliska, czyli medalion z brązu z siedmioramienną gwiazdą ze znakami pisma protobułgarskiego. Zabytki pokazują, że w tym miejscu mieszały się różne kultury i wierzenia, o czym można przekonać się podczas zwiedzania częściowo zrekonstruowanej Wielkiej Bazyliki.

Rezerwat Sborianowo – jeszcze jeden rezerwat archeologiczny Niziny Naddunajskiej, w którym obcowanie z dziką przyrodą można połączyć ze zwiedzaniem historycznych miejsc. Przyciąga samo położenie parku w dolinie rzeki Kralinec otoczonej górami, gdzie porozrzucane są zabytkowe grobowce. Najcenniejszym z nich jest Grobowiec w Swesztari pochodzący z około III w. p.n.e. Miejsce pochówku razem w pobliską wioską wpisane jest na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO i zachwyca zdobieniami, malowidłami przedstawiającymi mężczyznę na koniu i kolumnami w kształcie kobiet nawiązującymi do tradycji helleńskich. Turyści mogą także zobaczyć dwa mniejsze grobowce: w miejscowości Kamen Rid i na dziedzińcu klasztoru Demir Baba Tekke. W całym rezerwacie znajduje się mnóstwo takich miejsc, więc przed zwiedzaniem najlepiej zaopatrzyć się w dobrą mapę i uzyskać odpowiednie wskazówki w lokalnych agencjach turystycznych.

Szumen – ponad 3 tys. lat historii sugeruje, iż w zabytkowym mieście warto spędzić chociaż kilka godzin. Imponujące bory i lasy okalające miasto, od których pochodzi słowiańska nazwa, zachowały się do dziś i tam właśnie od wieku IV w. p.n.e. kwitła pradawna osada tracka. W II w. n.e. osadę przejęli Rzymianie, w VII stuleciu osiedliły się plemiona słowiańskie. Rozrastające się miasto w wieku XIV ufortyfikowali Turcy i włączyli twierdzę w system miast obronnych stanowiących ochronę przed postępującymi wojskami rosyjskimi. W mieście wyznaczono kilka tras turystycznych, które prowadzą do dawnej tureckiej starówki, gdzie wznosi się meczet Tombuł – najpiękniejszy w Bułgarii kompleks świątynno-edukacyjny zbudowany w 1744 r. przez szarifa Haliła Paszę. Zachwycić może strzelisty minaret i masywna bryła budynku pokryta brzuchatą kopułą. Salę modlitewną wypełniają cytaty z Koranu, a na malowidłach przedstawiono słynne meczety islamskiego świata. Piękno tzw. stylu tulipanowego nawiązuje do sztuki europejskiej, na którą można spojrzeć z zabytkowej wieży zegarowej wznoszącej się nieopodal. Spacerując po mieście można podziwiać zabytkowe budynki z okresu odrodzenia narodowego i zwiedzać intrygujące domy-muzea, np.: Dom Dobri Wojnikowa czy Dom Dimitara Srebrowa. Warto zawędrować w pobliże Pomnika Twórców Państwa Bułgarskiego, na który składa się droga z 1300 kamiennymi stopniami symbolizującymi czas istnienia państwa. Liczne pomniki i betonowe prostopadłościany opowiadają dosyć ciekawie historię państwa, a widok na Szumen z tarasu którejś z kawiarni jest nagrodą za dotarcie do interesującego miejsca określanego mianem „katedry nowoczesnych czasów”. Ponadto w mieście warto przemierzyć na pieszo Park Archeologiczny Twierdzy Szumeńskiej naznaczony niezwykle bogatą historią, w której zapisał się polski król Władysław Warneńczyk zdobywający warownię w 1444 r. Z ową historią najlepiej zapoznać się w niewielkim muzeum lub też pokusić się o uczestnictwo w pokazie inscenizującym zdobycie twierdzy.

Tutrakan – niewiele jest miejsc nad Dunajem, gdzie można poczuć wyjątkowo wakacyjną atmosferę. Jednym z nich jest prowincjonalne letnisko przekształcające się podczas wakacji w kurort oferujący wypoczynek i rekreację. W centrum miasta zachowały się ruiny rzymskiej twierdzy, dzielnica rybacka zbudowana w XIX-wiecznym stylu nad brzegiem Dunaju i zabytkowa cerkiew. Ze wzgórz otaczających miasto rozciągają się piękne widoki na rozlewisko rzeki, natomiast okoliczną atrakcją jest Wyspa Pożarewo z ładną naddunajską plażą.

Rezerwat Srebyrna – w pobliżu rumuńskiej granicy nad Dunajem, wojownik Srebrun założył przed wiekami osadę, której historia przetrwała dzięki srebrnym monetom wydobytym z jeziora połyskującego w świetle księżyca srebrzystą poświatą. Unikalny mikroklimat, wyjątkowy ekosystem i niezwykle rzadkie gatunki flory i fauny stały się powodem objęcia jeziora strefą biosfery UNESCO. Miłośnicy przyrody mogą podziwiać jej piękno ze specjalnie przygotowanych punktów obserwacyjnych oraz w Muzeum Przyrodniczym.

Silistra – interesujące miasto położone w miejscu, gdzie Dunaj opuszcza Bułgarię, zachęca do odwiedzin wielowiekową historią, w której zapisały się walki toczone przez Traków, Greków, Rzymian, Bizantyjczyków, Bułgarów, Rosjan, Tatarów, Rumunów i Turków. W 169 r. n.e. prawa samorządu miejskiego nadał osadzie cesarz Marek Aureliusz, a cesarz Trajan zbudował twierdzę. Na początku XX wieku Silistra znajdowała się w granicach Rumunii, wracając do Bułgarii po II wojnie światowej. Miasto można potraktować jak muzeum pod gołym niebem z odrestaurowanymi budynkami z czasów rzymskich, pozostałościami antycznej twierdzy naddunajskiej, zabytkowymi grobowcami z IV w. n.e. i odrodzeniową katedrą św. Piotra i Pawła. W trakcie spaceru po starówce nie sposób przegapić meczetu Kurszumłu i ormiańską cerkwi z XVII w. Po czasach rumuńskich pozostały charakterystyczne budynki o wysokich dachach, a wrażenie robi potężna cytadela turecka Medżidi Tabija. Miasto dysponuje dobrą bazą noclegową, z której warto skorzystać w trakcie zwiedzania okolic i Rezerwatu Srebyrna.

Dobricz – stolica regionu zwanego Dobrudżą jest centrum kultury i rozrywki w tej części Bułgarii, chociaż bliskość Warny sprawia, że w okresie wakacyjnym w sąsiednim mieście przebywa najwięcej turystów. Niemniej warto zainteresować się miastem, którego początki sięgają IV w. p.n.e. Po czasach tureckiego panowania, kiedy w XVI w. przebiegały tam ważne szlaki handlowe, pozostały tradycje ceramiczne, kowalskie, drzeworytnicze czy jubilerskie, a do dziś działają warsztaty przyciągające poszukiwaczy pamiątek. Najciekawszym miejscem jest skansen Stary Dobricz – dzielnica pełna odrodzeniowych domów oraz pełna kawiarni i sklepików, których poznawanie może okazać się ciekawą formą spędzenia wolnego czasu. W mieście działają także trzy muzea poświęcone historii regionu oraz Regionalna Galeria Sztuki, a wśród pozostałych zabytków oryginalną architekturą wyróżnia się cerkiew św. Jerzego. Z racji tego, że Dobricz postawił na kulturę, cyklicznie odbywa się tam mnóstwo festiwali przyciągających fanów muzyki, teatru i sztuki.

Wąwóz rzeki Iskyr – wody rzeki północno-zachodniej Bułgarii od wieków żłobiły Starą Płaninę, dlatego powstał tam zjawiskowy krajobraz najpiękniej wyglądający na odcinku Gara Bow-Gara Łakatnik i Czerepisz. Głęboki kanion z tarasami rzecznymi i skałami z wapienia sięgającymi wysokości 300 m jest nie tylko doskonałym terenem do wspinaczki, ale również idealnym miejscem na piesze wędrówki i podziwianie dzikiej przyrody. Mnóstwo formacji skalnych zyskało status pomnika przyrody, a liczne jaskinie i podziemne rzeki są unikalną atrakcją dla prawdziwych poszukiwaczy przygód. Przełom Iskyru potrafi zachwycić również z okien pociągu przemierzającego w wolnym tempie malowniczą trasę.

Monastyr Czerepiszki – chlubą Starej Płaniny są liczne monastyry porozrzucane po górach w niezwykle malowniczych okolicach. Podczas urlopu warto zwiedzić chociaż kilka tych zabytkowych świątyń, występujących w unikalnej odsłonie architektonicznej tylko na terenie Bułgarii. Jednym z monastyrów jest zespół klasztorny w pobliżu wioski Czerepisz datowany na XIV w. Na turystów czekają tam prawdziwe skarby w postaci świętych ksiąg w ozdobnych oprawach oraz ikon i malowideł wykonanych przez mistrzów tzw. szkoły triawneńskiej. Ciekawostką są również okoliczne jaskinie, w których ukrywał się przed Turkami bułgarski władca Iwan Szyszman.

.

Monastyr Klisurski – zabytkowa świątynia z XIII w. nazywana duchową perłą północno-zachodniej Bułgarii położona jest u stóp Teodorini Kukli nad rzeką Wreszticą. Turyści mogą uczestniczyć tam w koncertach folklorystycznych, zajęciach z pieczenia chleba czy pisania ikon, a w wolnych chwilach podziwiać unikatowe malowidła ścienne i bogate zbiory ikon.

Monastyr Trojanski – trzeci co do wielkości klasztor Bułgarii niełatwo zdobyć z powodu położenia na wysokości 400 m n.p.m., niemniej wędrówka bardzo się opłaca, gdyż budowla skrywa cenne skarby. Pierwsze wzmianki o monastyrze pochodzą z XV w., kiedy bułgarski eremita wraz z uczniem zbudował w tym miejscu drewnianą chatę, w której po wielu latach zatrzymał się mnich wędrujący z ikoną Najświętszej Bogurodzicy Trzyrękiej. Koń niosący wizerunek świętej wielokrotnie odmówił posłuszeństwa i nie chciał wyruszyć w dalszą drogę, co uznano za znak z niebios i wybudowano w tym miejscu klasztor. Ikona zasłynęła cudownymi uzdrowieniami, więc szybko pojawiły się masy wiernych pielgrzymujących z całego kraju, a miejsce stało się centrum religijnym. Uznanie turystów budzi przede wszystkim cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy skrywająca cudowną ikonę, z misternie wykonanymi malowidłami oraz kaplica św. Mikołaja. Wokół kompleksu powstało zaplecze turystyczne ze sklepami, kawiarniami i restauracjami, w których można wypocząć po karkołomnej wędrówce.

Monastyr Drianowski – klasztor zbudowany w czasach cara Kałojana (XII-XIII w.) nie tylko był niszczony przez Turków, ale również stanowił ważny bastion obronny podczas wojny rosyjsko-tureckiej. Oprócz klasztornych zabudowań turyści mogą zwiedzić mauzoleum z prochami obrońców monastyru, muzeum oraz jaskinie Baczo Kiro z fantazyjnymi formami skalnymi. Okoliczną atrakcją są także ruiny twierdzy wzniesionej przez Rzymian, gdzie w roku 1190 poniósł porażkę bizantyjski cesarz.

Wraca – jedno z najbardziej malowniczych miast Bułgarii, położone nad rzeką Lewą, jest najlepszą bazą wypadową do wypraw w góry oraz na zwiedzanie przełomu rzeki Wratcata i jaskini Ledenika. Archeologiczne ślady wskazują, że życie ludzkie kształtowało się w tym miejscu już przed IV tysiącleciem, a plemię Triballów w 339 r. p.n.e. rozgromiło armię Filipa II Macedońskiego. Okolicę zamieszkiwały także plemiona celtyckie i germańskie, a w wieku V rozpoczęła się era bizantyjska. Miasto odegrało ważną rolę podczas wyzwolenia Bułgarii spod panowania tureckiego, o czym najlepiej opowiada Muzeum Historyczne na pl. Christo Botew, gdzie między innymi są przechowywane ważne skarby narodowe (np. słynny skarb Rogozenu). Na placu znajduje się pomnik bułgarskiego poety, a zaraz za nim cerkiew św. Mikołaja z XIX w. oraz zabytkowe wieże mieszkalno-obronne. Po zwiedzeniu muzeum można od razu wyruszyć ulicą Botew na poszukiwanie pamiątek w kupieckich kramach lub obejrzeć kompleks etnograficzny składający się ze starych domów z okresu bułgarskiego odrodzenia.

Park Narodowy Wraczanski Bałkan – niezwykle malownicze tereny pełne jaskiń, skał wspinaczkowych i zabytkowych wiosek. Najsłynniejszymi jaskiniami są: Smocza Jama, Ponor z podziemną rzeką oraz jaskinia Ledenika, gdzie w wielkiej grocie na specjalnie zorganizowanych koncertach można wysłuchać muzyki symfonicznej. Ciekawy jest także naturalny tunel zwany Bożym Mostem oraz pozostałości rzymskiej twierdzy.

Wyrszec – kurort uzdrowiskowy, w którym można podreperować zdrowie korzystając z tureckich łaźni z wodą mineralną. Na turystów czeka tam kameralna baza noclegowa zlokalizowana między innymi w domach z lat trzydziestych XX w. oraz liczne szlaki prowadzące w góry i do malowniczo położonego wodospadu Zanożenski.

Berkowica – zabytkowy kurort słynący z odrodzeniowej architektury i malowniczych szlaków na wzgórze Kaleto z pozostałościami rzymskiej twierdzy i starego, bułgarskiego grodu. W samym miasteczku można zobaczyć zabytkową wieżę zegarową, dom-muzeum Iwana Wazowa, muzeum etnograficzne i cerkiew Rożdenie Bogorodiczno. Liczne hotele i restauracje zapewniają turystom miły wypoczynek z panoramą gór w tle.

Bełogradczik – tak zadziwiającej okolicy nie ma w żadnym innym bułgarskim mieście. Niezwykły widok tworzą fantazyjne formacje skalne o kolorze czerwonym, żółtym i białym, przedstawiające w wyobraźni zamki, drzewa, domy i zwierzęta. Kamienne rzeźby wystrzeliwują w niebo niczym pociski na wysokość nawet kilkuset metrów, a tradycja ludowa nadała im takie nazwy jak: Jeździec i Niedźwiedź, Mnisi, Adam i Ewa czy Bliźnięta. W III wieku potężne skały wykorzystywali Rzymianie przy tworzeniu szlaku handlowego i budowaniu twierdzy, która miała ochraniać transportowane towary przed barbarzyńcami. W późniejszych okresach warownia przydała się także Bizantyjczykom, Turkom i Bułgarom, a obecnie jest jedną z największych atrakcji turystycznych w regionie. W turystycznych oczach niemalże lśni baśniowa budowla, po której można odbyć przyjemny i kształcący spacer, obfitujący również w piękne widoki na okoliczne góry. Kilka dziedzińców i bramy tworzące swoistego rodzaju muzeum pod gołym niebem potrafią wzbudzić turystyczny szacunek. Po zwiedzeniu twierdzy warto także zajrzeć do samego miasta, w którym oprócz przesiadywania w restauracjach można zwiedzić muzeum historyczne, cerkiew, meczet i fascynujące szczególnie najmłodszych obserwatorium astronomiczne.

Jaskinia Magura – w pobliżu wioski Rabisza udostępniono do zwiedzania blisko dwukilometrową jaskinię wyróżniającą się wystrojem naciekowym ścian skalnych. Podziwiać tam można miedzy innymi największy bułgarski stalaktyt zwany Przewróconą Sosną oraz finezyjne nacieki, nawisy, jaskiniowe perły oraz skalne komory. W niektórych grotach znajdują się tajemnicze rysunki z różnych epok, w innych organizowane są koncerty symfoniczne, a jeszcze w innych przekształconych na sanatorium można wyleczyć choroby układu oddechowego. Wędrówce po podziemiach nieustannie towarzyszy duch człowieka pierwotnego, zamieszkującego przed wiekami jaskiniowe komnaty.

Łowecz – na granicy Starej Płaniny i Niziny Naddunajskiej dumnie wznosi się amfiteatralnie położone miasto, będące przed wiekami trackim osiedlem rozbudowanym przez Rzymian. Tamtejsza twierdza broniła wojskom bizantyjskim drogi do Tyrnowa i stała się miejscem podpisania pokoju łoweckiego dającego początek tzw. drugiemu państwu bułgarskiemu. W oczy od razu rzuca się główna atrakcja miasta, czyli Pokrit most – kryty most na rzece Osym, zrekonstruowany po zniszczeniu w 1923 r. Wewnątrz drewnianej konstrukcji urządzono stoiska z pamiątkami, restauracje i kawiarnie. We wschodniej części miasta rozciąga się park Stratesz idealnie nadający się na wypoczynek pośród pięknej przyrody, ale również kryjący ogród zoologiczny i pozostałości średniowiecznej fortecy. Odbudowana budowla z amfiteatrem, w którym odbywają się imprezy kulturalne zadziwia pięknem i historią związaną z licznymi bojami i pokojem zawartym między Bułgarią a Bizancjum w 1187 r. Warto także przespacerować się po zabytkowej dzielnicy Warosza o charakterystycznej dla regionu, odrodzeniowej architekturze oraz zwiedzić kilka cerkwi i muzeów.

Triawna – niewielkie miasteczko położone w małej kotlince środkowej części Starej Płaniny stało się sławne dzięki pochodzącym stamtąd malarzom i snycerzom, którzy w XIX wieku podróżowali po kraju i sprzedawali swoje dzieła. Centrum do dziś zachowało klimat odrodzeniowego miasteczka, pełnego starych cerkwi, domów zamienionych w muzea i artystów sprzedających swoje dzieła na placu Kapetan Diado Nikoła. Przetrwała tam wieża zegarowa i zabytkowy most, a w licznych budynkach mieszczą się triawneńskie szkoły artystyczne kształtujące wyjątkowy styl pisania ikon, malowania i snycerstwa. Miasteczko jest rajem dla poszukiwaczy pamiątek oraz turystów, którzy przy okazji chcą dowiedzieć się czegoś więcej o bułgarskiej sztuce, a nawet spróbować swoich sił w artystycznych warsztatach.

Weliko Tyrnowo – jedno z najwspanialszych miast o niezwykle bogatej przeszłości, które na stałe zagościło na turystycznej mapie Bułgarii. Tyrnowo zwane „Drugim Konstantynopolem” i Miastem Carów” symbolizuje bułgarską niepodległość i państwowość, sięgającą korzeniami w tym miejscu czasów plemiona Traków i epoki żelaza. Ludy trackie podbili następnie Rzymianie, których z czasem zastąpili Bizantyjczycy budujący umocnienie miasto i twierdzę. Burzliwe dzieje sprowadziły tam jeszcze Słowian i Turków, z rąk których miasto odbiła w 1877 r. armia rosyjskiego generała Gurko i tam ogłoszono bułgarską konstytucję. W całym swoim okresie istnienia miasto przechodziło różnorodne formy rozwoju, które zapewniły sławę trwającą do czasów dzisiejszych. O dawnej świetności nieustannie przypominają pałace władców, liczne cerkwie i bułgarskie rezydencje przyklejone do urwisk skalnych. Jednym z najciekawszych miejsc jest rezerwat archeologiczny na wzgórzu Carewec, gdzie zachowała się część starej twierdzy, ciągle sprawiającej wrażenie niedostępnej. Carskie miasto otoczone jest grubym murem z wieżami i strzelnicami, między którymi wznoszą się pozostałości carskiego pałacu i cerkiew Patriarsza nazywana w średniowieczu matką prawosławnych cerkwi, co jedynie może świadczyć o jej wielkości. Grozę budzi Wieża Baldwina, w której żywota dokonał władca Cesarstwa Łacińskiego oraz Skała Straceń, a całą atmosferę podkręcają inscenizacje typu „światło i dźwięk” odbywające się wakacyjnymi wieczorami. Zamek wygląda imponująco i niemal pocztówkowo, gdy jest spowity poranną mgłą. Na sąsiednim wzgórzu Trapezica również wznoszą się cerkwie z bezcennymi malowidłami, w których rozgrywały się historyczne sceny, a pomiędzy tymi wzniesieniami rozciąga się dzielnica Asena – dawne podgrodzie zamieszkiwane przez rzemieślników i kler. Obecnie znajduje się tam mnóstwo zabytków chociażby w postaci cerkwi i cmentarzy. Trzecim wzgórzem jest Sweta Gora, czyli dawne centrum duchowe i kulturalne, gdzie przed stuleciami działali najwybitniejsi bułgarscy artyści. Wiele pozostałych, historycznych budowli Tyrnowa pamięta doskonale dzieje miasta, które najlepiej zgłębić w doskonale przygotowanym Muzeum Historycznym i Muzeum Odrodzenia Narodowego. Miasto-muzeum zbyt szybko nie wypuści turystów ze swoich enigmatycznych objęć, dlatego podczas zwiedzania warto zrobić przerwę na syty obiad, by dalej ruszyć na szlak pełen cerkwi, domów-muzeów, galerii i warsztatów z pamiątkami turystycznymi. Tyrnowo jest także najlepszą bazą noclegową i wypadową do zwiedzania okolic, w których atrakcji nie brakuje (znajduje się tam około 20 klasztorów oraz mnóstwo górskich szlaków turystycznych).

Arbanasi – unikalna miejscowość, w której niemal każdy dom wygląda jak twierdza, jest niezwykle unikalnym tego typu miejscem wzbogaconym o kilka cerkwi i klasztorów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Wioska założona w XV w. przez greckojęzyczną ludność z Albanii szybko stała się centrum handlu i wyrobów skórzanych eksportowanych na cały świat. Z racji tego, że bogactwa trzeba było jakoś strzec, wybudowano monumentalne domy z mnóstwem sekretnych schowków i tuneli. Niektóre domostwa udostępniono zwiedzającym, a najciekawszym z nich jest dom Konstancalijewa i dom-muzeum Hadżiiliewa. Każda z miejscowych cerkwi jest wyjątkowa i wyróżnia się architekturą, malowidłami oraz wystrojem wnętrz, natomiast okoliczne klasztory św. Mikołaja i Zaśnięcia Bogurodzicy zachwycają położeniem.

Nikiup – rzymskie „Miasto Zwycięstwa” nad Dunajem wybudowane w 102 r. n.e., nazwane jest tak na cześć cesarza Trajana, który przeprawił się przez rzekę i podbił plemiona trackie. W II i III stuleciu słynne Nicopolis biło własną monetę i przeżywało okres świetności. Zniszczone miasto po kilkunastu wiekach odkopano i zrekonstruowano bramy, budynki, forum, teatr i termy, dzięki czemu turyści zwiedzający wykopaliska mogą oczami wyobraźni odtworzyć zarys Nicopolis ad Istrum.

Sofia – szerokie ulice miasta dają obecnie poczucie ogromnej przestrzeni, a zwarta, miejska zabudowa jest poprzecinana terenami zielonymi. Miasto co krok zaskakuje nieznanym widokiem i kusi aromatycznym zapachem kawy wydobywającym się z mijanych kawiarenek. Spacerowy szlak prowadzi turystów przez główny bulwar Kniaginia Marija Łuiza, biegnący aż do najważniejszego placu w mieście Sweta Nedela, pod którym znajdowało się centrum pradawnej Serdiki ze świątyniami i budynkami użyteczności publicznej. Główna arteria pełna sklepów, banków i hoteli łączy obrzeża z centrum Lwim Mostem – konstrukcją ozdobioną lwami, które symbolizują sofijskich księgarzy zabitych przez Turków. Po drodze mija się liczne świątynie, z których najważniejsze są: cerkiew św. Cyryla i Metodego wzniesiona pod koniec XIX wieku, cerkiew Sweti Nikoła Sofijski Nowi z barwnymi malowidłami wewnątrz, katedra św. Józefa, rumuńska cerkiew prawosławna Sweta Trojca czy odrestaurowana synagoga żydowska uznawana za jedną z największych w Europie. Spacer spacerem, ale trzeba też zrobić jakieś zakupy, więc warto pofatygować się do Głównej Hali Targowej, będącej jednocześnie zabytkiem i krytym bazarem zbudowanym w 1911 r. w stylu bułgarskiego odrodzenia. Po wypiciu kawy w którejś z pobliskich kawiarenek można jeszcze zajrzeć do jedynego w Sofii otwartego meczetu Bania baszi dżamija zbudowanego w XVI w. lub też podążyć na zwiedzanie jednej z większych atrakcji Sofii, czyli Muzeum Historycznego urządzonego w zabytkowych łaźniach miejskich. Z muzeum sąsiadują także termy rzymskie, zabytkowy gmach domu towarowego CUM oraz posąg Sweta Sofija umieszczony na cokole i przedstawiający bizantyjską księżniczkę w powłóczystej sukni z koroną na głowie. Na turystycznej mapie miasta widnieje także Dom Partii z neoklasycystyczną kolumnadą, gdzie urzędują posłowie na sejm, Wschodnia Brama muru obronnego dawnej Serdiki z basztami oraz ważna cerkiew św. Niedzieli. Świątynia powstała w średniowieczu, niemniej ucierpiała podczas zamachu bombowego na cara Borysa III. Odbudowana w 1931 r. budowla ma bogaty wystrój i skrywa relikwie serbskiego króla Stefana Urosza II Milutina. Pasjonaci historii i architektury sakralnej nie powinni ominąć słynnej Rotundy, czyli okrągłej cerkwi św. Męczennika Jerzego Zwycięzcy, która została zbudowana w IV w., kiedy Konstantyn I Wielki ogłosił chrześcijaństwo pełnoprawną religią. Dzieje świątyni są bardzo burzliwe, gdyż była wykorzystywana przez różne wyznania, co w konsekwencji prowadziło do zamalowywania fresków i dobudowy poszczególnych elementów. Wnętrze świątyni wpisanej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, prezentuje unikalne malowidła ścienne przedstawiające sceny religijne oraz tureckie dekoracje z XVI w. Rotunda znajduje się w pobliżu rzymskiej ulicy z III stulecia odsłaniającej fragment budowli użyteczności publicznej, co jest ewenementem w takim mieście jak Sofia. Przy okazji warto podejść pod Pałac Prezydencki, gdzie wartownicy w XIX-wiecznych mundurach prezentują widowiskową zmianę warty. Dosyć nietypową konstrukcją jest fragment rzymskiego amfiteatru pochodzący prawdopodobnie z czasów imperatora Karakalli. Budowla wygląda imponująco, tym bardziej że mocno kontrastuje z nowoczesną zabudową. Niemalże każda stolica ma swoje „zielone płuca”. Podobnie jest z Sofią, gdzie wypocząć można w Parku Miejskim z szemrzącymi fontannami i nastrojowymi kawiarniami, z których podgląda się kwietne ogrody przedstawiające rozmaite kraje. Park sąsiaduje ze wspaniałym budynkiem Teatru Narodowego (1907 r.), a także z domem-muzeum poety Iwana Wazowa. W najwyższym miejscu w Sofii znajduje się jeszcze jeden ważny zabytek, jakim jest katedra prawosławna św. Aleksandra Newskiego wzniesiona ku czci żołnierzy rosyjskich poległych w czasie wojny rosyjsko-tureckiej. Największa taka świątynia na Półwyspie Bałkańskim, ukończona w 1912 r., może pomieścić 5 tys. wiernych i z zewnątrz wygląda niezwykle imponująco. Potężne, pozłacane kopuły, dzwonnica z kilkunastoma dzwonami i liczne detale architektoniczne świadczą o wielkim rozmachu przedsięwzięcia. Wnętrze z różnobarwnych marmurów, fantazyjne ornamenty oraz zachwycające malowidła przedstawiające sceny z Pisma Świętego zdumiewają przepychem i jakością wykonania. Niesamowitą aurę podczas zwiedzania buduje Cerkiewny Chór im. Aleksandra Newskiego, chociaż warto też poświęcić chwilę na wizytę w krypcie, gdzie udostępniono ogromną kolekcję wspaniałych bułgarskich ikon i malowideł z różnych okresów historycznych. Z soborem sąsiaduje jeszcze jedna ważna dla miasta świątynia, której Sofia zawdzięcza swoją nazwę. Bazylika św. Zofii – męczennicy i świętej Kościoła katolickiego i prawosławnego, powstała między IV a VI w. n.e. i w swojej historii pełniła różne funkcje, między innymi meczetu, prochowni czy magazynu. Okolica świątyni jest o tyle ciekawa, iż na sąsiednich ulicach można miło spędzić mnóstwo czasu na przeszukiwaniu kramów oraz sklepów miejscowych artystów i kolekcjonerów najróżniejszych przedmiotów. W krajobraz Sofii wpisały się także liczne bulwary spacerowe, takie jak bul. W. Lewski, bul. Car Oswoboditeł czy bul. Witosza, gdzie zgromadziła się nieskończona ilość zabytkowych budynków, świątyń, parków i muzeów, których nawet powierzchowne zobaczenie zajmuje mnóstwo czasu, więc lepiej wcześniej na mapie prześledzić planowaną trasę wędrówki. Powinny się na niej znaleźć: Ogród Lekarzy z niezwykłym pomnikiem, cerkiew Siedmiu Świętych, pl. Narodno Sybranie z konnym pomnikiem Cara Oswobodziciela, czyli Aleksandra II, park Cara Borysa I, zabytkowy Orłow Most, park Borisowa Gradina z obserwatorium astronomicznym i jeziorami, Targ pod Rzymskim Murem, Dwór Wrana, sofijskie ZOO czy Narodowy Pałac Kultury. Ponadto Sofia dysponuje szeroką ofertą muzeów tematycznych, galerii i wielu innych instytucji pełniących misję kulturalną. Z kolei wieczorami Sofia zamienia się królową dyskotek, tętniącą nocnym życiem do białego rana (taką rozrywkę można znaleźć przykładowo na bul. Witosza). Jak przystało na stolicę, Sofia oferuje bogatą bazą noclegową o różnym standardzie w ciekawych okolicach, których poznanie może szczelnie wypełnić urlopowy plan.