Przewodnik Toskania

Dodatkową atrakcją na aktywne spędzenie wolnego czasu jest obecność wielu starych winnic dająca możliwość poznania procesu wytwarzania najlepszych win pochodzących z tego regionu.

Piłka nożna ma miliony zwolenników na całym świecie, we Włoszech można tej wyśmienitej dyscyplinie sportu zarówno kibicować i jak i praktykować na licznie przygotowanych do tego boiskach piłkarskich. Wśród innych sportów popularne są także jazda konna, koszykówka, baseball i football amerykański. Wielu fanów mają także liczne i emocjonujące wyścigi samochodowe oraz Giro d'Italia – prestiżowe wydarzenie międzynarodowe przyciągające miłośników czynnego kolarstwa.

Siena – z jednej strony doskonałe miejsce by odetchnąć po zatłoczonej Florencji, z drugiej kolejne miasto z wspaniałymi zabytkami okolone średniowiecznymi murami. Sienę założył cesarz Augustyn, przez wieki była jednym z najważniejszych miast w Europie, rozmiarami dorównywała Paryżowi i sprawowała kontrolę nad Toskanią. Sercem miasta jest wielki plac w kształcie muszli – Il Campo, zaprojektowany na podobieństwo płaszcza Matki Boskiej, na którym turyści mogą podziwiać tradycyjne wyścigi z jeźdźcami dosiadającymi koni na oklep (2 lipca i 16 sierpnia). Wyłożony kamieniami plac składa się z dziewięciu segmentów upamiętniających rządy Rady Dziewięciu, która kierowała miastem od XII do XIV wieku. Żeby zobaczyć wspaniałą panoramę miasta koniecznie trzeba wejść na dzwonnicę Torre del Mangia wznoszącą się przy dawnej siedzibie rady miejskiej Palazzo Pubblico. Najciekawsze obrazy warto zobaczyć w Museo Civico i Pinacoteca Nazionale, na zakupy wybrać się na Via Citta, a na „pici” – przygotowane ręcznie grube spaghetti zapiekane z tartą bułką zajść do którejś z restauracji przy Banchi di Sopra. Zachwycić może potężna katedra ukończona w 1215 r., warto poznać też historię dwóch klasztorów lub przespacerować się do twierdzy Fortezza di Santa Barbara. Zabytkowe centrum Sieny zasługuje na uwagę, gdyż zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Mieszkańcy Sieny lubują się w piciu wina ze szklanek w starych barach, więc koniecznie trzeba zajść do najstarszego bistro w mieście potocznie zwanego „wieżowcem”, by wspólnie z miejscowymi Włochami poznać różne smaki wybornych trunków.

Wille Medyceuszy – podróżując po Toskanii warto zwiedzić przepiękne domy wybudowane przed wiekami przez Medyceuszy. Zjawiskowe budowle początkowo miały służyć jako warowne schronienia, niemniej jednak z czasem stały się willami pełnymi przepychu i bogactwa. Najbardziej znane wille porozrzucane po okolicznych wioskach Florencji to Villa Medicea, La Petraia, Villa Castello z efektownymi ogrodami czy Villa di Poggio a Caino.

Volterra – ciekawe miasto leżące na płaskowyżu otoczonym malowniczymi wzgórzami wulkanicznymi, charakteryzujące się żółto-szarą zabudową. Turyści zaglądają najczęściej do najstarszego ratusza w Toskanii, zwiedzają starą katedrę i baptysterium lub szukają cienia w Parco Archeologico. Warto zagłębić się w niewielkie uliczki skrywające sklepiki z prawdziwymi skarbami, jakimi są ręcznie wyrabiane ozdoby alabastrowe. Odwiedziny w mieście nie były by do końca udane, gdyby nie wizyta na klifach Balze – szczególnie docenianym miejscu przez amatorów fotografii.

San Gelgano – najsłynniejsze opactwo na Półwyspie Apenińskim sprawiające tajemniczy i filmowy nastrój. Majestatyczne mury bez dachu, z zarośniętą roślinnością nawą główną i freskami z panoramą nieba i gór roztaczających się przez rozetę na długo zapadają w pamięć. Opactwo, chociaż jest zrujnowane, zachwyca swoim niezwykłym klimatem, zdjęcia z tego tajemniczego miejsc z pewnością będą zachwycały przez długie lata, a historia o rycerzu Galgano, który wyrzekając się swojej niechlubnej przeszłości wbił swój miecz w kamień będzie budziła grozę wśród słuchających niezwykłej legendy.

Arezzo – przechadzkę po niezwykłym miejscu porównuje się z powiewem świeżego powietrza, którym zresztą zainspirował się Roberto Benigni tworząc film „Życie jest piękne”. Ważny ośrodek etruski był w średniowieczu niezależną republiką, późniejsze wieki pozostawiły po sobie niezwykłe zabytki w postaci kościoła San Francesco z niebywałymi freskami i rozpoznawalnego z filmu placu Piazza Grande z piękną Loggia di Vasari. Większość ciekawych zabytków skupia się w starówce, ale warto też podejść do Museo Archeologico zajmującego część klasztoru wbudowanego w ścianę rzymskiego amfiteatru.

Winna droga Colli di Candia a Lunigiana – na zielonych wzgórzach Candie można odkryć wiele winnic, a wycieczka po nich z pewnością okaże się inspirującą pod względem kulinarnym i edukacyjnym. Podróżując po winnej ścieżce można poznać niezwykły toskański folklor i stare tradycje związane z wyrobem zacnego trunku, a także zabytki z tym ceremoniałem związane.

Orvieto – jedyne w swoim rodzaju miasteczko, do którego budowy użyto ciemnych, wulkanicznych skał, wznoszące się na malowniczym wzgórzu z rozpościerającymi się na nim winnicami. Turyści odwiedzają Orvieto ze względu na katedrę, do której późnymi wieczorami zaglądają promienie słoneczne tworząc niecodzienną atmosferę. „Złotą lilię włoskich katedr” zbudowano na pamiątkę tzw. cudu bolseńskiego, według którego podczas odprawiania mszy z hostii na podtrzymującą kielich chustę zaczęła kapać krew, a sam fakt papież Urban IV ogłosił cudem, na którego pamiątkę zaczęto odprawiać ważne w religii katolickiej Boże Ciało. Zachwyca fasada świątyni będąca plątaniną kolumienek, wieżyczek, płaskorzeźb i setek detali w zadziwiających kolorach. W ozdobionym pasami kolorowego marmuru wnętrzu również jest co oglądać, gdyż niesamowite freski wywołują rozmaite efekty wzrokowe, a nastrojową atmosferę można poczuć dzięki słynnemu korporałowi, skrywanemu w zdobionej kamieniami szkatule. W mieście działają także ciekawe muzea prezentujące zabytkowe przedmioty kultury etruskiej i greckiej, warto również przejść się ulicami Via Duomo i Corso Cavour, przy których mieszczą się między innymi pamiątkowe sklepiki ze słynną ceramiką z Orvieto oraz restauracje z wyborną kuchnią. W mieście jest jeszcze kilka ciekawych zabytków, którym warto poświęcić uwagę takich jak: ratusz, kościół Sant'Andrea czy malutki, romański kościółek San Lorenzo di Arari. Niezwykle urzekająca może być także podróż do  średniowiecznej części miasta, zwanej Starą Dzielnicą, z przepięknymi ogrodami i małymi warsztatami rzemieślniczymi.

Asyż – miasteczko od wieków obdarowuje przybywających do niego turystów duchowymi doznaniami oraz inspiruje niezwykłymi zabytkami. Miasto rozsławił św. Franciszek – założyciel największego na świecie zakonu, a dziś odwiedzają je tłumy turystów pragnących podziwiać jedyną w swoim rodzaju Basilica di San Francesco. Ten najokazalszy zabytek skrywa wiele najcenniejszych zbiorów sztuki na świecie, chociaż z zewnątrz świątynia porównywana jest z innymi sanktuariami, wnętrze zachwyca swoją niepowtarzalnością i bogactwem. Na bazylikę składa się kościół górny i dolny, a słabe oświetlenie celowo wprowadza zaciemniony nastrój sprzyjający medytacjom. Prawdziwe skarby świątyni to wspaniałe freski dokumentujące 100 lat rozwoju malarstwa oraz szczątki świętego Franciszka spoczywające w podziemnej krypcie. Dla znalezienia się w bajkowym świecie warto wspiąć się przy okazji na szczyt Monte Subasio, z którego widok na okolicę przenosi turystów w inny wymiar. Via San Francesco prowadzi tłumy zwiedzających w kierunku pocztówkowych uliczek, wśród których kaskady kwiatów spływają ze ścian, a w powietrzu unoszą się zapachy smakowitego jedzenia dolatujące z przytulnych knajpek. Spacer nie powinien ominąć Rzymskiego Forum na Piazza del Comune, nad którym dominuje Tempio di Minerva – świątynia będąca przed laty inspiracją dla Goethego. Zwieńczeniem zwiedzania Asyżu powinna być wyprawa do Rocca Maggiore, jednego z najlepiej zachowanych zamków w regionie, którego trud zdobycia z pewnością wynagrodzi niezwykły widok na piękną okolicę.

Rzym – położony jest w środkowych Włoszech w dolnym biegu rzeki Tyber na wyżynnym terenie niedaleko morskiego wybrzeża, gdzie panuje klimat śródziemnomorski. Wspaniałe miasto jest jednocześnie stolicą włoskiego parlamentu, w jej granicach kryje się La Citta del Vaticano (Watykan), mini-państwo będące siedzibą Kościoła katolickiego i papieża. Wieczne Miasto przesiąknięte jest śladami bogatej historii związanej z wielkim imperium oraz rządami papieży, średniowieczne świątynie powstawały na gruzach antycznych bazylik, a pozostałości po kolumnach i rzeźbach zostały włączone w niezwykłą architekturę miasta. Rzymu nie da się zwiedzić w jeden dzień czy nawet tydzień, więc każdy podróżnik będący w nim chociaż raz wie, że za jakiś czas znów powróci do antycznego miasta, by dalej zwiedzać i podziwiać niezwykłe miejsca. Przed zwiedzaniem warto zaopatrzyć się w łączony, siedmiodniowy bilet umożliwiający wejście do większości ważnych zabytków i muzeów, istotne jest także zaplanowanie tego, co właściwie chce się zobaczyć na zasadzie chociażby wybrania tematycznych tras. Antyczne miasto rozciąga się na wchód ulicą Via del Corso w stronę Schodów Hiszpańskich z okolicznymi ulicami i zaułkami handlowymi oraz w kierunku głównej arterii Via Nazionale. Południowy rejon chętnie odwiedzany przez turystów to zabytki starożytnego miasta, natomiast na północy wytchnienie dają olbrzymie połacie parku Villa Borghese. Najczęściej odwiedzane przez turystów plac św. Piotra i Watykan usytuowane są na lewym brzegu rzeki Tyber, a do części miasta położonej na południe od nich, zwanej Zatybrze, zaglądają entuzjaści życia nocnego. Najlepszym punktem orientacyjnym, łączącym zarówno średniowieczne, jak i renesansowe centrum, do którego podczas zwiedzania wielokrotnie się wraca jest Piazza Venezia – jedno z większych skrzyżowań. Z tego przeważnie zatłoczonego miejsca można podziwiać pierwszy, XV-wieczny, renesansowy pałac powstały w mieście (Palazzo Venezia) oraz kościół San Marco – jedną z najstarszych bazylik Rzymu. Zachwyt budzi położony niedaleko Pomnik Wiktora Emanuela, nazywany przez historyków „Ołtarzem Ojczyzny”, a przez złośliwych rzymian i niektórych turystów, ze względu na swoją architekturę, „tortem weselnym” lub „maszyną do pisania”. Dla orientacji i wspaniałych widoków warto wejść na Kapitol – wzgórze, które w starożytności było duchowym i politycznym centrum miasta, a dziś widoczna z niego, imponująca panorama miasta urzeka podróżników z całego świata. Na wzgórzu poza wieloma ciekawymi pozostałościami minionych epok wznosi się także będący niezwykłą atrakcją turystyczną kościół Santa Maria in Aracoeli z ciekawymi freskami przedstawiającymi żywoty świętych. W sercu tego miejsca wznosi się majestatyczny, często fotografowany pomnik Marka Aureliusza. Z Kapitolu warto przedostać się eleganckim zejściem zwanym „cordonata” na wspaniały plac zaprojektowany przez Michała Anioła – Piazza del Campidoglio z wznoszącymi się w sąsiedztwie dumnymi Palazzo dei Conservatori i Palazzo Nuovo (w ich wnętrzach mieści się Muzeum Kapitolińskie z najcenniejszymi zabytkami starożytnej sztuki, w tym jeden z symboli Rzymu – rzeźba wilczycy karmiącej mitycznych założycieli miasta) oraz rzymskim ratuszem Palazzo Senatorio. Turyści tłumnie gromadzą się w Centro storico – historycznym centrum miasta wznoszącym się na północ od Piazza Venezia, po którym spacer zabiera zwiedzających w niezwykłą podróż po starożytnych czasach, a gdziekolwiek się nie zawędruje, znajdzie się miejsca godne uwagi. Zwieńczeniem głównej arterii miasta jest Palazzo Doria Pamphilj z ciekawą, renesansową galerią dzieł sztuki, przy okazji trzeba odnaleźć ulicę Via del Seminario prowadzącą do Panteonu – najlepiej zachowanego i najbardziej imponującego zabytku starożytnego Rzymu, dumnie wznoszącego się na Polu Marsowym. Chociaż obiekt przez wieki zmieniał swój kształt architektoniczny nadal zachwyca swoją zadziwiającą konstrukcją. Nic innego tak nie zachwyca w Rzymie, jak obszar leżący na południe od Wzgórza Kapitolińskiego, w który najchętniej zapuszczają się turyści szukający oddechu prawdziwej historii. Antyczną atmosferę można poczuć spacerując po Forum Trajana – zespole bazylik, pomników, mieszkań i sklepów, wytyczonych w czasach, gdy Rzym przechodził apogeum rozwoju, natomiast miejscem z imponującymi ruinami, będącym symbolem kultury śródziemnomorskiej, owianym romantyczną aurą jest Forum Romanum. Wyobraźnię warto uruchomić spacerując po najstarszej ulicy Rzymu – Via Sacra, którą cesarze i generałowie zmierzali z procesjami dziękczynnymi do świątyni Junony. Łuk Septymiusza Sewera, mównica Rostra, Basilika Julia, świątynia Kastora i Polluksa czy tzw. bazylika Konstantyna to tylko niektóre zabytki na Forum wśród których turyści mogą poczuć się wyjątkowo. Równie ważnym miejscem są Fora Cesarskie (Fori Imperiali), na których przed wiekami skupiało się życie polityczne, religijne i handlowe miasta, a do dziś można podziwiać marmurowe kolumny wybudowanej w 42 r. p.n.e. świątyni Marsa Ultora. Wędrówka po tym niezwykłym miejscu nie powinna ominąć dominującego nad nim Wzgórza Palatyn, na którym według legendy Romulus i Remus założyli miasto Rzym. Można na nim odpocząć, a także przekąsić jakiś rzymski specjał w przyjemnym punkcie gastronomicznym, natomiast najlepsze schronienie przed promieniami słonecznymi dają wykwintne i zadbane, położone wśród malowniczych ruin Ogrody Farnese. Nikogo nie dziwi fakt, że jednym z miejsc, w którym zawsze można spotkać wielu turystów jest Koloseum – najbardziej znany w Rzymie pomnik starożytności od zawsze fascynujący podróżników, naukowców i historyków sztuki, który stał się wzorem dla stadionów piłkarskich i wielu innych konstrukcji. Budowę tej niezwykłej areny na planie elipsy rozpoczęto już w 72 r., była świadkiem nietypowych przedstawień, sceną walk gladiatorów i igrzysk sportowych, a zapadnie z których wyskakiwały egzotyczne zwierzęta i system podziemnych labiryntów do dziś powodują u zwiedzających dreszcz emocji, podobnie jak organizowane specjalnie dla turystów wieczorne spacery po tym niezwykłym miejscu. Jeżeli ktoś chce spojrzeć na Koloseum z ciekawej perspektywy, powinien wybrać się na najwyższe z siedmiu rzymskich wzgórz – Eskwilin, z brukowanymi uliczkami i przytulnymi restauracjami, w których można odpocząć i dobrze zjeść, podziwiając jednocześnie wspaniałe widoki oraz takie zabytki jak Domus Aurea Nerona – intrygujący i tajemniczy Złoty Dom Nerona z łaźniami, basenami i wieloma tarasami oraz bazylikę Santa Maria Maggiore z najlepiej zachowanym wnętrzem bizantyjskim. San Giovanni in Laterano to oficjalna katedra rzymska i siedziba papieża do momentu zjednoczenia Włoch z pięknymi krużgankami i niezwykłym baptysterium, nie sposób przejść obok niej obojętnie. Odpoczynek w niezwykłych ogrodach Villa Borghese można powiązać ze zwiedzaniem ciekawych muzeów z najznamienitszymi dziełami sztuki, leżących na obrzeżach wielkiego parku, tzn. Museo e Galleria Borghese, Galleria Nazionale d'Arte Moderna i Museo Nazionale Etrusco di Villa Giulia. Kawa najlepiej smakuje na Piazza Navona, na którym zawsze jest tłoczno i można spotkać wielu zasiadających w restauracjach Włochów, turystów oraz miejskich artystów, mimów i kuglarzy – wielkomiejskie życie tętni w tym miejscu przez całą dobę. Fotografia dumnie wznoszącej się na placu fontanny Czterech Rzek autorstwa Berniniego powinna uświetnić domowe archiwum, a wiedzę o Rzymie dodatkowo utrwali wizyta w Museo di Roma mieszczącym się we wspaniałym budynku Palazzo Braschi. Siedzibę włoskiego parlamentu Palazzao di Montecitorio można zobaczyć spacerując po placu o tej samej nazwie lub wybrać się na południe od „centro storico” by zagłębić się w dzielnicę ciasnych zaułków z malowniczymi placykami, na których wolno płynie codzienne życie mieszkańców „wiecznego miasta”. Najbardziej znanym miejscem jest plac Campo de'Fiori (wielkomiejskie targowisko z licznymi straganami, otoczonymi uroczymi restauracyjkami), leżący w okolicy ciemnych uliczek dawnego, żydowskiego getta z niebywałą atmosferą sprzed wieków wyczuwalną na każdym kroku oraz wielkiego skrzyżowania przy Largo di Torre Argentina, na którym ruch nigdy nie ustaje. W trakcie spaceru po dawnym getcie, gdzie do dziś znajdują się koszerne sklepy i restauracje specjalizujące się w żydowskiej kuchni, koniecznie trzeba zajrzeć do naznaczonej historią synagogi i zobaczyć jedyny starożytny most, zachowany w pierwotnym stanie, prowadzący na ciekawą wyspę Isola Tiberina. Urokliwym miejscem bez wątpienia jest plac Piazza del Popolo położony w sąsiedztwie podwójnych wzgórz, z których widok na miasto jest nad wyraz imponujący oraz blisko niezwykłego kościoła ze zbiorami sztuki renesansowej i malowidłami Caravaggia – Santa Maria del Popolo. W trakcie pasjonującej wędrówki po Rzymie koniecznie trzeba zatrzymać się i odpocząć na Schodach Hiszpańskich znanych przede wszystkim z pokazów mody i okolicznych ekskluzywnych sklepów, a także ciekawych balustrad i balkonów oraz tłumnie przesiadujących na nich dziesiątek turystów wraz z miejscową młodzieżą, natomiast same schody do późnych godzin nocnych są miejscem międzynarodowych spotkań i rozmów, więc wieczorem warto jest wybrać się w ich okolicę. Po schodach warto się również wspiąć, żeby zobaczyć kościół Trinta dei Monti oraz ciekawe widoki rozpościerające się na miasto. Po drugiej stronie schodów, na ulicy Via del Tritone kryje się następny ciekawy zabytek – Fontana di Trevi – przepiękna fontanna, na której woda ogromną kaskadą wzbija się ponad kamienne posągi i skały wbudowane w niezwykle prezentujący się szczególnie nocą renesansowy pałac. Jeżeli ktoś chce być pewien, że jeszcze wróci do Rzymu, powinien wrzucić do fontanny monetę i to koniecznie, jak podaje przesąd, przez lewe ramię. Dobrym i owocnym w wiedzę przerywnikiem w trakcie wielu godzin spacerowania może okazać się wizyta w Time Elevator Roma – gdzie na multimedialnym pokazie filmowym zaprezentowanym w niezwykle ciekawy i efektowny sposób można poznać dzieje Rzymu podróżując wirtualnie po jego zawiłej historii. Wędrówka nie powinna ominąć zachwycających pałaców, znakomitych zbiorów sztuki oraz świetnych restauracji Kwirynału – najpiękniejszego wzgórza w Rzymie, na które koniecznie trzeba zajrzeć nie tylko dla ciekawej panoramy miasta. O dawnej świetności Rzymu można przekonać się oglądając doskonale zachowane termy Karakalli, czyli słynne łaźnie wybudowane na Via Appia Antica, można w nich obejrzeć ciekawe mozaiki, a także zorientować się, jak wyglądał przed wiekami ogólny plan budynków i codzienne życie starożytnych rzymian. Równie ciekawe są położone nieco dalej katakumby San Callisto, będące największym, podziemnym cmentarzem w Rzymie, po którym spacer może budzić grozę i wywoływać zachwyt. Osoby zainteresowane architekturą i urbanistyką powinny wybrać się także do dzielnicy Esposizione Universale Roma, którą wybudowano specjalnie na światowe targi w 1942, które w konsekwencji wojny nie doszły do skutku, ale niezwykłe budowle, szerokie bulwary i ciekawe muzea do dziś przyciągają turystów swoją niepowtarzalnością. W poszukiwaniu nietypowych restauracji, życia nocnego i sceny alternatywnej koniecznie trzeba wybrać się do dzielnicy Zatybrze, ożywającej wieczorami na długie godziny. W planie spacerowym powinien znaleźć się również Most Miłości znany z filmu „Rzymskie wakacje”, liczne rzymskie parki dające ochronę przez nadmiernym słońcem, Kolumna Marka Aureliusza, Kolumna Trajana oraz wiele, wiele innych niezwykłych zabytków zapewniających wielogodzinne zwiedzanie.

Watykan – większość turystów przybywa tłumnie do Rzymu, żeby odwiedzić jedno z najważniejszych miejsc we Włoszech, jakim jest Watykan, który w 1929 r. uzyskał status niezależnego państwa i do dziś jest Stolicą Apostolską z urzędującą głową Kościoła katolickiego. Mała papieska enklawa (jedyne 40 ha) od zachodu ogrodzona jest murem, od wschodu zaś otwiera się dla turystów i pielgrzymów bazyliką i ogromnym, pompatycznym placem św. Piotra otoczonym kolumnadą autorstwa Berniniego. Najważniejszym odwiedzanym miejscem jest niezwykła bazylika św. Piotra, która stanęła w miejscu, gdzie znajdował się grób św. Piotra, przy jej budowie pracowali najwięksi włoscy architekci, wśród nich Michał Anioł, który wewnątrz świątyni pozostawił po sobie m.in. cudowną „pietę” – rzeźbę przedstawiającą Marię z martwym Chrystusem. Koniecznie trzeba wspiąć się na imponującą kopułę bazyliki będącą architektonicznym ideałem, by ocenić jej ogrom oraz podziwiać niezwykłą panoramę miasta. Kunszt wykonania bazyliki i jej skarbów jest tak misterny, że najlepiej wybrać się z osobistą wizytą, żeby na własne oczy przekonać się o jej pięknie i bogactwie. W bazylice koniecznie trzeba zobaczyć posąg św. Piotra ze stopą wytartą od pocałunków pielgrzymów, pomnik Aleksandra VII, skarbiec, Kaplicę Polską, Aulę Pawła VI, czyli miejsce papieskich audiencji, Groty Watykańskie oraz ważny dla polskich turystów grób Jana Pawła II. Warto również podejść do słynnych Muzeów Watykańskich, przy których bladną inne europejskie zbiory, niezwykle ciekawe są Galeria Gobelinów i Map oraz muzea Braccio Nuovo i Museo Chiaramonti. Tłumy turystów zachwycają się Salami Rafaela i Apartamentami Borgiów, z kolei sławne Schody Rafaela prowadzą do jednego z największych osiągnięć artystycznych ludzkości – Kaplicy Sykstyńskiej – imponującej budowli pełniącej funkcję prywatnej kaplicy Ojca Świętego. Najczęściej podziwianymi malowidłami na świecie są właśnie te z kaplicy, a wśród nich te jedyne i niepowtarzalne, wirtuozerskie, inspirujące chyba każdego freski na sklepieniu zamówione przez papieża Juliusza II, które wyszły spod pędzla Michała Anioła, przedstawiające „Sąd ostateczny” oglądany codziennie przez kilkanaście tysięcy zauroczonych nim turystów. Jeszcze więcej wybitnych dzieł przedstawiających pięć wieków malarstwa zawiera galeria – Pinakoteka – mieszcząca się w oddzielnym budynku, na głównej osi Watykanu, więc i tam warto zapuścić się by dopełnić artystycznych przeżyć i uniesień. W Watykanie interesujące są jeszcze Museo Gregoriano Profano, Museo Pio Cristiano i Museo Missionario Etnologico przedstawiające najcenniejsze zabytki sztuki sakralnej we Włoszech. Po takiej dawce niezwykłych atrakcji zarówno duchowych, jak i turystycznych najlepiej odpocząć w ogrodach papieskich i zaplanować, które zabytki zwiedzi się dalszej kolejności.